Selasetur Íslands

Einn af helstu samstarfsaðilum Háskólans á Hólum er Selasetur Íslands á Hvammstanga. Jessica Aquino, lektor við Ferðamáladeild, starfar við báðar stofnanirnar og leiðir þær rannsóknir Selasetursins sem lúta að ferðamennsku.

Meðal verkefna Jessica við Selasetrið er að leiða Húnaklúbbínn. Klúbburinn hefur þann megintilgang að efla þekkingu og virðingu ungmenna fyrir náttúrunni. Um klúbbinn, tilurð hans og markmið, má nánar lesa hér á vef Selasetursins.

Á enska hluta Hólavefsins er í dag sagt frá heimsókn sænskra unglinga til Húnaklúbbsins. Verkefni þetta hlaut styrk úr Erasmus+ menntaáætlun Evrópusambandsins, og er þar flokkað sem Good Practice Example.

      

                                

Nýtt stofnstærðarmat á íslenska útselsstofninum var nýlega framkvæmt af Hafrannsóknastofnun í samstarfi við Selasetri Íslands og niðurstöður verkefnisins birtar í skýrslu sem nálgast má hér.

Útselsstofinn er núna metinn vera um 6300 dýr, en þegar stofninn var metinn siðast árið 2012 var áætluð stofnstærð um 4200 dýr. Stofninn er núna metinn vera 32% minni en við fyrstu talningu sem gerð var árið 1982 en þá var stofninn metinn rúmlega 9200 dýr. Breytingar á heildarstofnstærð byggt á talningum frá 2005 til 2017 eru ekki tölfræðilega marktækar, þar sem stofnstærðin 2017 er svipuð því sem var árið 2008/9 og aðeins meiri en árið 2005.

Stofnstærðin árið 2017 er metin yfir viðmiðunarmörkum stjórnvalda, sem eru 4100 dýr. Á válista íslenskra spendýra sem er metinn samkvæmt viðmiðum Alþjóðlegu náttúruverndarsamtakanna (IUCN) mun íslenski útselsstofninn því lenda í áhættuflokknum „Í nokkurri hættu“ (Vulnerable), en byggt á síðustu talningum (frá árinu 2012) var stofninn flokkaður sem stofn í hættu (Endangered).

Niðurstöður talninganna sýna að útselskæping náði hámarki á tímabilinu 2. október (Frameyjar í Breiðafirði) til 24. október (Strandir). Breiðafjörður var sem áður langmikilvægasta kæpingarsvæðið, en þar fæddust um 58% af heildarfjölda kópa haustið 2017. Önnur mikilvæg kæpingarsvæði voru Strandir og Skagafjörður á Norðurlandi vestra, ásamt Surtsey og Öræfum á Suðurlandi.

Ástand útselsstofns er talið vera töluvert betra en hjá landselsstofninum, þar sem fækkað hefur í landselsstofni um 77% frá árinu 1980 þegar mælingar hófust, og fækkað um þriðjung í stofninum á árunum 2011-2016 þegar stofnmat var síðast framkvæmt. Landselsstofninn er metinn „í bráðri hættu“ á válista íslenskra spendýra.

Málstofu um ábyrga ferðamennsku á strandsvæðum á norðurslóðum var haldinn á vegum ReSea á ráðstefnunni Þjóðarspegillinn 2018 þann 26. október. ReSea, eða Responsible Tourism in Arctic Seascapes, er þverfaglegt tengslanet sem myndaðist í júni 2016 þegar saman komu aðilar frá Selasetri Íslands, Háskólanum á Hólum, Rannsóknamiðstöð Ferðamála, Hafrannsóknastofnun, og Norges Arktiske Universitet (UiT). Síðan þá hefur tengslanetið stækkað og er nú orðið að 20 sérfræðingum frá 11 stofnunum í 5 löndum. Markmið tengslanetsins er að vinna þverfaglegar rannsóknir byggðar á þekkingu frá mörgum sviðum. Resea rannsóknir hafa sem leiðarljós spurninguna „hvernig getur ferðamennska á strandsvæðum á norðurslóðum farið fram með ábyrgum hætti?“ (“How can tourism be performed responsibly in Arctic seascapes?”). Langtímaáætlun tengslanetsins er að auðvelda samvinnu alþjóðlegra sérfræðinga og hagsmunaaðila til að sinna þörfinni á sjálfbærri þróun ferðamennsku og ábyrgu verklag í ferðamennsku í sjávarplássum og strandsvæðum á norðurslóðum. Á málstofunni ræddu sérfræðinga rannsóknir sínar á skilningi hugtaksins sjálfbær ferðamennska og ábyrgir stjórnunnarhætti á strandsvæðum á norðurslóðum. Þeirra vinna sýnir mikilvægi samvinnu ýmissa hagsmunaaðila og sérfræðinga í samfélagsfræði og náttúruvísindum sem nota þverfaglegar rannsóknir og þekkingu frá mörgum sviðum.

Þjóðarspegillinn 2018 Session Agenda:
Responsible Tourism in Arctic Seascapes (ReSea)

12:00-12:05—Jessica Faustini Aquino (Chair)

Discussion of the ReSea Network and an Introduction to Today’s Session

12:05-12:30—Auður H. Ingólfsdóttir (Chair)

Whale watching and sustainable development

Auður is a researcher at the Icelandic Tourism Research Centre (ITRC). Her research interests are in the field of sustainable tourism and include topics such as climate change and tourism, nature-based tourism, and CSR within the tourist sector.

12:30-12:55—Þórný Barðadóttir

Cruise ship visits to coastal communities

Þórný is a researcher at the Icelandic Tourism Research Centre (ITRC). Her research interests are in regional tourism development where recent research projects have taken focus in on-land service of cruise ships and the regional tourism linked to passenger visits.

12:55-13:20—Jessica Faustini Aquino, Georgette Leah Burns & Sandra Magdalena Granquist

Developing a framework for responsible wildlife tourism

Jessica holds a joint position as the Head of Tourism Research at the Icelandic Seal Center and Assistant Professor at Hólar University College in the Department of Rural Tourism. Her research interests are in tourism experience from the perspective of residents and tourists; volunteer tourism; sustainable tourism and responsible tourism practices; and the potential contribution that tourism has on community development and responsible management of natural areas.

13:20-13:45—Sandra M. Granquist and Jessica Faustini Aquino

Effects of seal watching activities on harbour seal behaviour: The importance of interdisciplinary management approaches

Sandra holds a joint position as the Head of Seal Research at the Icelandic Seal Center and Specialist at The Marine and Freshwater Research Institute in the Pelagic division. Sandra’s research interests range from animal population biology to responsible wildlife tourism, including: Monitoring of Icelandic seal populations and management advice; Studies on animal behaviour; Anthropogenic interactions with marine mammals, such as effects of tourism on marine mammal ecology; Transferring of scientific knowledge to society.

13:45-14:00—Final discussions with all of the presenters

Framhaldsaðalfundur Selaseturs Íslands verður haldinn skv. 12. grein samþykkta félagsins þann 18. maí 2018 kl. 20.00 í Dæli.

Á nýafstöðnum aðalfundi Ferðamálasamtaka Norðurlands vestra var Guðríður Hlín Helgudóttir kjörin formaður samtakanna.

Guðríður er ferðamálafræðingur frá Háskólanum á Hólum, og ferðaskrifstofustjóri Seal Travel, en sú ferðaskrifstofa er í eigu Selaseturs Íslands.

Við óskum henni til hamingju með embættið.

 

Upplýsingamiðstöð ferðamanna í Húnaþingi vestra, sem rekin er á Selasetri Íslands, tók á móti 1679 gestum fyrstu þrjá mánuði ársins 2018. Sama ársfjórðung árið 2017 tókum við á móti 1958 gestum. Þetta er 14% fækkun á milli ára.

Einnig keyptu 10% færri sig inn á safnið á milli ára á fyrsta ársfjórðungi.

Gestum fækkaði á milli ára alla 3 mánuði ársfjórðungsins, eða um 17% í janúar, um 16% í febrúar, og um 13% í mars. Fækkun gesta má að hluta til skýra með veðurfari og færð á vegum í janúar og febrúar, en því var ekki til að dreifa í mars.

Langsamlega fæstir heimsækja Selasetrið á fyrsta og fjórða ársfjórðungi, svo þessi fækkun hefur lítið að segja um þróun heildarfjölda gesta á ársgrundvelli – en þessar tölur kunna að vera vísbending um ákveðna kólnun í ferðaþjónustunni, sérstaklega á svokölluðum jaðarsvæðum.

Nú þegar árið er liðið er ekki úr vegi að líta um öxl. Árið 2017 komu til okkar 42.481 gestir í heild í upplýsingamiðstöð Húnaþings vestra á Selasetri Íslands. Þetta er 8% aukning á gestafjölda frá árinu 2016, en það verður að segjast eins og er að þessi aukning er mjög lítil miðað við árin á undan, en á milli 2015 og 2016 fjölgaði um 44%, og á milli 2014 og 2015 um 35%. Það er því ljóst að mjög dróst úr aukningu ferðamanna á síðasta ári, sem eitt og sér skiptir ekki öllu, en alvarlegur fylgifiskur er sá 29% veltusamdráttur á milli ára sem bráðabirgðatölur okkar sýna að hafi átt sér stað.

Inn á safnið borguðu sig 13.417 gestir árið 2017, sem er 12% aukning miðað við árið 2016, og mikið gleðiefni að fjölgunin inn á safnið hafi verið meiri en gestafjölgun almennt – þó verður að taka fram að veltusamdrátturinn sem fyrr er getið er svona mikill þrátt fyrir þessa aukningu á sölu inn á safnið, og má af því ráða að árið 2017 hafi ferðamenn haldið mikið í við sig í minjagripaverslun og afþreyingu.

 

Nýlega var tekinn í notkun nýr gagnvirkur sýnisgripur, sem notar GPS hnit til að rekja ferðir selskóps sem vísindamenn á vegum Selaseturs Íslands merktu 2016.

Mætti góður hópur á opnunina og vakti gripurinn, sem hannaður er af Gagarín, mikla lukku.

Verkefnið er styrkt af National Marine Aquarium í Bretlandi, Sóknaráætlun Norðurlands vestra, og Húnaþingi vestra.

27% veltusamdráttur í júní

Samanburður milli ára er erfiður fyrir fyrstu fjóra mánuði ársins, þar sem Selasetur Íslands var í fyrsta sinn með auglýstan og fastan opnunartíma að vetri nú síðastliðinn vetur. Janúar-apríl var því góð aukning bæði á heildargestafjölda og veltu. Í heildargestafjölda teljum við bæði þá sem einungis koma í upplýsingamiðstöðina og þá sem borguðu sig inn á safnið. Í janúar var heildargestafjöldinn 301, í febrúar 438, í mars 1.219, og í apríl voru gestirnir í heild 1.283. Heildargestafjöldi fyrstu fjóra mánuði ársins 2017 var því 3.241, miðað við 1.860 árið 2016 – eða fjölgun um 74%, á sama tíma jókst veltan um 58%. Það skal þó áréttað að opnunartími á milli ára er ekki sambærilegur, og því skal taka þessum tölum með fyrirvara, og hafa í huga að allir gestir þessa 4 mánuði eru færri en gestirnir sem komu í maí.

Opnunartími í maí og júní er hinsvegar sambærilegur.

Í maí 2017 var heildarfjöldi gesta 3.312, sem er 1% fækkun miðað við 2016. Á sama tíma dróst heildarveltan saman um 17%. Þó jókst fjöldi gesta sem borguðu sig inn á safnið um 6% á sama tímabili, og safnið er því stærri hluti heildarveltunnar en áður.

Í júní 2017 var heildarfjöldi gesta 6.941, sem er 6% fjölgun miðað við 2016. Á sama tíma dróst heildarveltan saman um 27%. Þó jókst fjöldi gesta sem borgaði sig inn á safnið um 14% á sama tímabili, og safnið er því stærri hluti heildarveltunnar en áður.

Tekið skal fram að aðgangseyrir inn á safnið hefur staðið í stað síðan 2012, vörur sem keyptar eru inn á Íslandi hafa staðið í stað í verðlagi á milli ára, og sterkari stöðu krónunnar og afnámi tolla hefur verið skilað að fullu inn í lægra vöruverð í þeim tilfellum sem Selasetrið flytur vörurnar inn.

Síðastliðið sumar fóru fram talningar á  landsel við  Ísland þar sem flogið var með  allri strandlengju landsins og selir taldir. Flugtalningarnar eru gerðar til að meta fjölda landsela og fylgjast með þróun stofnstærðar.  Sambærilegar talningar á landsel hófust árið 1980 og var stofnstærðin þá metin um 33.000 dýr. Niðurstöður talningarinnar síðasta sumar gefa til kynna að fjöldi landsela við Íslandsstrendur sé um 7.700 dýr og er það minnkun frá síðustu talningu sem fram fór árið 2011 þegar fjöldinn var metinn 11-12.000 dýr.

Árið 2014 voru landselir taldir í stærstu landselslátrum landsins og komu þar fram vísbendingar um umtalsverða fækkun og niðurstöðurnar frá sl. sumri staðfesta að töluverð fækkun hefur átt sér stað í landselsstofninum á undanförnum árum og hefur stofn landsels minnkað um þriðjung frá árinu 2011. Núverandi stofnstærð er tæplega 80% minni en þegar stofnin var fyrst metin 1980. Samkvæmt viðmiðum stjórnvalda um stofnstærð landsela á Íslandi skal stofninn ekki fara niður fyrir 12.000 einstaklinga, en fari svo telja stjórnvöld nauðsynlegt að grípa til aðgerða. Stofninn er nú metinn vera tæplega 40% minni en viðmið stjórnvalda gefa til kynna.

Mesta fækkunin í stofninum átti sér stað á milli 1980 og 1990 þegar selir voru veiddir í mun meiri mæli en nú. Selveiði á sér ennþá stað og mögulegt er að fækkunin geti að hluta til skýrst af þeim en meðafli sela í fiskveiðum gæti einnig verið skýribreyta. Aðrir þættir s.s. hlýnun sjávar og breytingar í magni og útbreiðslu fæðu selanna gætu einnig haft áhrif.  Þrátt fyrir vísbendingar um mikla fækkun er mikilvægt að hafa í huga að náttúrulegar sveiflur í stofnum villtra dýra eiga sér oft stað og frekari rannsóknir eru nauðsynlegar til að hægt sé að segja fyrir um ástæður fækkunarinnar með einhverri vissu.

Nálgast má skýrsluna hér: hafogvatn2017-009